Qısa formatlı videolar yeniyetmələr üçün təhlükəli ola bilər
Elm & Texnologiya
01.07.2025
Emil Nəcəfov
Yeni bir araşdırma, bir neçə saniyə ərzində göz önündən keçən videoların yeniyetmələrin psixi sağlamlığına daha dərin təsir edib-etmədiyini araşdırıb. Çində aparılmış son tədqiqat sübut edib ki, bu cür videolar gənclərin bədənlərinə və hətta qidalanma tərzinə münasibətlərini gizli şəkildə dəyişdirə bilər. Professor Liheng Fan və onun həmkarlarının rəhbərlik etdikləri bu araşdırma Psychological Reports jurnalında dərc olunub. Məlumata görə, tədqiqat çərçivəsində 2022-ci ilin oktyabr ayında Çinin 3 məktəbindən olan 10-18 yaş aralığındakı 795 məktəbli sorğulanıb. Qidalanmaya münasibəti ölçən testlərdən və video istifadəsi, bədən obrazının müqayisəsi və narazılıq səviyyəsini qiymətləndirən təsdiqlənmiş şkalalardan istifadə etmiş tədqiqat qrupu müəyyən edib ki, iştirakçıların təxminən 9.2%-i sağlam olmayan qidalanma davranışları nümayiş etdirib.
Qızlar daha ciddi simptomlar, bədənlərini müqayisə etməyə daha çox meyl və daha yüksək narazılıq səviyyəsi barədə məlumat veriblər - bu göstəricilər oğlanlara nisbətən daha yüksək olub. Məlumatların təhlili göstərib ki, qısa videoların yerləşdirildiyi platformalardan daha fəal istifadə edənlər arasında qidalanma pozuntularının simptomları daha ciddi olub. Onlar videolarda gördükləri bədənlərlə öz bədənlərini müqayisə etməyə daha çox meyl göstəriblər və öz bədənlərindən daha çox narazı olublar. Fan-ın komandası bu dinamikanın gender baxımından fərqli şəkildə ortaya çıxdığını vurğulayıb: oğlanlar üçün video istifadəsi qidalanma pozuntuları simptomları ilə daha birbaşa şəkildə əlaqəli olub - bəzən bu, birbaşa bədənindən narazılıqla əlaqəli olub. Qızlar üçün isə videolar daha çox bədənlərin müqayisəsinə səbəb olub, bu da sonradan narazılıq və qidalanma pozuntularına yol açıb.
Müəlliflər qeyd edirlər ki, bu, tədqiqat kəsiyinə əsaslanan (cross-sectional) bir araşdırmadır, yəni səbəb-nəticə əlaqəsi 100% dəqiqliklə təsdiqlənə bilməz. Qısa videoların izlənməsinin birbaşa olaraq qidalanma pozuntularına səbəb olduğunu sübut edən konkret sübut yoxdur, lakin mövcud göstəricilər şübhəsiz ki, narahatlıq doğurur. Əlavə şərh olaraq, Fan-ın komandasının müşayiətedici icmalında vurğulanır ki, bədən müqayisəsi mühüm vasitəçi rolunu oynayır: xüsusilə qızlar özlərini qısa videolarda göstərilən arıq və ya ideallaşdırılmış bədənlərlə daha çox müqayisə edirlər. Bu müqayisə isə sonradan onlarda bədənlərinə qarşı narazılıq hissi doğurur və qidalanma pozuntularının inkişaf riskini artırır. Bu arada, Çində aparılmış digər tədqiqatlarda diqqəti cəlb etmək məqsədilə hazırlanmış və asılılıq yaradan qısa formatlı platformalar tənqid olunur.
Bu platformalar isə zərərli müqayisələri və özünə dəyər vermə ilə bağlı davranışları gücləndirə bilər. Çin İnternet Məlumat Mərkəzinin məlumatına görə, 2023-cü ilin iyun ayına olan vəziyyətə əsasən, 1 milyarddan çox insan qısa video platformalarından istifadə edib. Yetkinlik yaşına çatmayanlar isə bu platformalara gündə orta hesabla 150 dəqiqədən çox vaxt sərf ediblər. Bu da onu göstərir ki, bir çox gənc izləyici psixikasına təsir göstərə biləcək ani, vizual baxımdan zəngin məzmunu uzun müddət ərzində istehlak edir. Yeni araşdırma ilk baxışdan kiçik və ötəri görünən videoməzmunun uzunmüddətli perspektivdə yeniyetmələrin psixi sağlamlığına necə təsir göstərə biləcəyinə dair vaxtında təqdim olunan bir baxış ortaya qoyur və bu məsələ valideynlər, müəllimlər və platforma tərtibatçıları üçün vacib suallar doğurur. Səbəb-nəticə əlaqəsi hələ təsdiqlənməsə də, qısa videolardan intensiv istifadə, bədən müqayisəsi və qidalanma pozuntuları arasında əlaqə mövcuddur və bu, maariflənməyə və bəlkə də qabaqlayıcı tədbirlərin görülməsinə ehtiyac olduğunu göstərir.
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Polşa 4 günlük iş həftəsinin testinə hazırlaşır
Polşa 4 günlük iş həftəsinin testinə hazırlaşır
Polşa əməkhaqqı azaldılmadan iş saatlarının qısaldılması ilə bağlı pilot proqramın başladılmasına hazırlaşır. Ailə, Əmək və Sosial Siyasət Nazirliyi elan edib ki, bu gündən etibarən şirkətlər və dövlət müəssisələri könüllü şəkildə növbəti 3 yeni iş formatından birinə keçə biləcəklər.
James Webb öz ilk ekzoplanetini kəşf edib və onun fotosunu çəkib
James Webb öz ilk ekzoplanetini kəşf edib və onun fotosunu çəkib
3 illik astronomik müşahidələrdən sonra James Webb (JWST) kosmik teleskopu ilk dəfə olaraq yeni bir planet kəşf edib. Antila bürcündə yerləşən bu ekzoplanet TWA 7b adlandırılıb və Günəş sistemindən kənarda vizual şəkildə müşahidə edilə bilən bütün bu tip planetlər arasında ən az kütləyə sahib olanıdır.
Çindəki yarasalarda iki təhlükəli virus aşkar edilib
Çindəki yarasalarda iki təhlükəli virus aşkar edilib
Çində alimlər yarasalarda insanlara keçə biləcək yeni infeksiyalar aşkar ediblər. Bu viruslar beyində ağır iltihab və tənəffüs yolları xəstəliklərinə səbəb ola bilər.
Marsda qədim qrunt sularının mümkün izləri aşkar edilib
Marsda qədim qrunt sularının mümkün izləri aşkar edilib
NASA may ayında Curiosity aparatının ilk dəfə ziyarət etdiyi Mars bölgəsinin ilk görüntülərini yayımlayıb. Bu bölgə dağılmış səkini xatırladan mineral süxurlar şəbəkəsi ilə maraq doğurur.
Alimlər Böyük partlayışa alternativ variant təklif ediblər
Alimlər Böyük partlayışa alternativ variant təklif ediblər
Alimlər Böyük partlayış nəzəriyyəsinə alternativ variant irəli sürüblər. Fiziklər hesab edirlər ki, bizim kainat daha böyük başqa bir kainatın içində yerləşən nəhəng qara dəliyin daxilində yarana bilərdi.
Həftənin xəbərləri
