NASA-nın yeni kosmik teleskopu Böyük partlayışın sirrini açmağa yardımçı olacaq
Elm & Texnologiya
27.02.2025
Emil Nəcəfov
28 fevral tarixində NASA-nın unikal infraqırmızı kosmik teleskopu - SPHEREx-in kosmosa göndərilməsi planlaşdırılıb. Bu teleskop 2 il ərzində bütün görünən kosmosu skan edəcək və ilk dəfə olaraq kainatın 102 fərqli rəngdə unikal xəritəsini yaradacaq. Bu rəng diapazonu indiyə qədər mövcud olan bütün görünən kosmos xəritələrindən xeyli genişdir. Bu məlumatlar kainatın təkamülü ilə bağlı bir çox suallara cavab tapmağa və Böyük partlayışın sirrini açmağa kömək edəcək. Kainat hələ də astronomların açmağa çalışdıqları saysız-hesabsız sirrləri gizlədir. Son tədqiqat zamanı alimlər solğun və qeyri-adi ultra-diffuz qalaktikaları araşdırarkən gözlənilməz bir kəşf ediblər
Lakin NASA-nın yeni teleskopu qalaktikaların mənşəyi, kainatın sürətli genişlənməsi və həyat üçün zəruri molekulların yaranması ilə bağlı suallara cavab tapmağa kömək edəcək. SPHEREx kosmik teleskopu ilk dəfə olaraq kainatı 102 fərqli rəngdə təqdim edəcək və bütün görünən kosmosun unikal xəritəsini yaradacaq. Bu teleskop 100 milyonlarla ulduz və qalaktikadan gələn işığı müşahidə edəcək, bu da Böyük partlayışdan başlayaraq kainatın təkamülünü daha yaxşı anlamağa kömək edəcək. NASA alimlərinin sözlərinə görə, bu cür detallı xəritə indiyədək heç bir teleskop tərəfindən yaradılmayıb.
Teleskop, işığın dalğa uzunluğunun böyük məsafələrdən keçərkən necə uzandığını öyrənərək, qalaktikaların dəqiq yerləşməsini müəyyən edə biləcək. Nəticədə, 450 milyondan çox qalaktikanın mövqeyini əks etdirən unikal bir xəritə yaradılacaq. Bu xəritə kainatın ilkin genişlənməsi prosesi - kosmik inflyasiya modellərinin düzgünlüyünü yoxlamağa kömək edəcək. Kosmik inflyasiya Böyük partlayışdan dərhal sonra, cəmi bir neçə saniyə ərzində kainatın bir neçə septilyon dəfə böyüməsi prosesidir. Alimlər hesab edirlər ki, qalaktikaların gələcəkdə kainatda necə yerləşəcəkləri məhz bu qısa dövrdə formalaşıb.
Kosmik inflyasiya nəticəsində maddənin hansı qaydalarla paylandığını tədqiq etmək, kainatın sürətli genişlənməsinin əsas mexanizmini daha yaxşı anlamağa kömək edəcək. Əgər maddə kainatda təxminən eyni şəkildə paylanıbsa, bu, inflyasiya modelinin doğruluğunu təsdiqləyəcək. Bu modelə görə, inflyasiya prosesini fərz edilən inflaton hissəciyi və inflaton sahəsi idarə edib. Lakin maddənin qeyri-bərabər paylanması aşkar edilərsə, bu, kosmik inflyasiya zamanı kainatın genişlənməsinə bir neçə naməlum hissəcik və sahənin təsir etdiyini göstərə bilər.
Astronomlar SPHEREx teleskopu vasitəsilə mümkün olmayan bir şeyi etməyə çalışırlar - kainatın milyardlarla illik tarixi boyunca qalaktikaların yaydığı bütün işığı ölçmək. Bu işığı tədqiq etməklə, astronomlar kainatın müxtəlif dövrlərində necə göründüyünü müəyyən edə biləcəklər, çünki işıq zamanla daim dəyişib. Bundan əlavə, SPHEREx teleskopunun hələ məlum olmayan işıq mənbələrini də aşkar edəcəyi gözlənilir. NASA-nın yeni teleskopunun digər əsas məqsədi isə Süd Yolu qalaktikasında suyun və həyatın yaranması üçün vacib olan digər maddələrin miqdarını ölçməkdir. SPHEREx teleskopu su buzu və digər kimyəvi birləşmələrin paylanmasını öyrənəcək və onların harada daha çox cəmləşdiyini müəyyən edəcək. Bu məlumatlar həyatın potensial olaraq yarana biləcəyi planetlərin harada yerləşə biləcəyini daha yaxşı anlamağa kömək edəcək.
Mənbə: Science Alert
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Yuxusuzluq orqanizmdə iltihab reaksiyasını dərhal işə salır
Yuxusuzluq orqanizmdə iltihab reaksiyasını dərhal işə salır
Aparılmış təcrübə göstərib ki, yuxu pozğunluğu səbəbilə orqanizmdə iltihab reaksiyası dərhal başlayır və bu, hətta gənc və sağlam insanlarda da baş verir.
Günəşdən 36 milyard dəfə daha ağır olan qara dəlik kəşf edilib
Günəşdən 36 milyard dəfə daha ağır olan qara dəlik kəşf edilib
2007-ci ildə astronomlar qravitasiya linzası effekti yaradan qalaktikalar sistemini kəşf etdilər və ona Kosmik Nal adını verdilər. Bizə 5.5 milyard işıq ili uzaqlıqda yerləşən yaxın qalaktikanın böyük kütləsi, ondan daha uzaqda yerləşən digər bir qalaktikanın təsvirini böyüdür və təhrif edir.
Alimlər Marsın nəyə görə qırmızı rəngdə olduğunu təyin ediblər
Alimlər Marsın nəyə görə qırmızı rəngdə olduğunu təyin ediblər
Alimlər illərlə Marsın niyə qırmızı rəngdə olduğunu anlamağa çalışıblar. Bu gün isə demək olar ki, heç bir şübhə yoxdur ki, Qırmızı Planetin səthindəki toz tərkibində çoxlu miqdarda dəmir oksidləri var və məhz bu, ona xas qırmızı çaları yaradır.
Marsda qədim çimərliyin izləri aşkar edilib
Marsda qədim çimərliyin izləri aşkar edilib
Çinin Mars səthində fəaliyyətdə olan Zhurong aparatı 2021-ci ildə Marsa eniş etdikdən sonra, 4 milyard ildən daha qədim yeraltı çimərlik izləri aşkar edib.
Asteroidin Yer kürəsi ilə toqquşması ehtimalı sıfıra enib
Asteroidin Yer kürəsi ilə toqquşması ehtimalı sıfıra enib
Astronomlar 2024 YR4 asteroidi üzərində müşahidələrini davam etdirirlər, çünki əvvəlki məlumatlara görə, onun Yerə çırpılma ehtimalı var idi. New York Times-ın yazdığına görə, NASA-nın son açıqlamasında bu ehtimalın sıfıra endiyi bildirilib.
Həftənin xəbərləri
