Alimlər qara dəliyin partlayışını proqnozlaşdırırlar
Elm & Texnologiya
12.09.2025
Emil Nəcəfov
Massaçusets Texnologiya Universitetinin fizikləri hesab edirlər ki, qara dəliyin partlayışı bu və ya növbəti onillikdə baş verə bilər. Mütəxəssislər gözləyirlər ki, bu hadisə fizikada inqilab yaradacaq və kainatın tarixini yenidən yazacaq. Alimlərin fikrincə, qara dəliklərin ömrü nadir partlayışlarla sona çatır və onlar 100 000 ildə 1 dəfədən çox baş vermir. Lakin yeni tədqiqatın nəticələri göstərir ki, belə bir partlayışın baş verməsinə çox da qalmamış ola bilər. Tədqiqatçılar komandası hesab edir ki, növbəti belə partlayış bu və ya növbəti onillikdə baş verəcək və bunun ehtimalı 90%-dir. Mütəxəssislər hesab edirlər ki, bu hadisəni qeydə almaq üçün əvvəlcədən kosmik və yerüstü rəsədxanaları hazırlamaq lazımdır. Alimlər ümid edirlər ki, hələ birbaşa müşahidə olunmamış “ilkin qara dəlik” tipli belə bir qara dəliyin mövcudluğunu təsdiqləyə biləcəklər.
Güman edilir ki, o, 13.8 milyard il əvvəl Böyük partlayışdan cəmi bir saniyədən az sonra meydana çıxmış ola bilər. Belə bir partlayış kainatda mövcud olan bütün subatom hissəciklərinin əhatəli siyahısını təqdim edə bilər. Alimlər elektronlar, kvarklar, Hiqqs bozonları kimi hissəcikləri aşkar edə biləcəklər, lakin ən əsası, qaranlıq materiya hissəcikləri də aşkar oluna bilər. Əvvəllər fiziklər ilkin qara dəliklərin partlayışını görmək şansının çox az olduğunu düşünürdülər. “Biz hesab edirik ki, yaxın 10 ildə ilkin qara dəliklərin partlayışının şahidi olmaq ehtimalı 90%-ə çatır” - deyə araşdırmanın həmmüəlliflərindən biri Aidan Simons bildirib. Tədqiqat zamanı komanda “qaranlıq kvant elektrodinamikası” modelini öyrənib.
Əslində bu, hamıya tanış olan elektromaqnit qarşılıqlı təsirinin bir nüsxəsidir, lakin model çox ağır fərziyyəvi elektron versiyasını da özündə birləşdirir ki, ona “qaranlıq elektron” da deyilir. Standart qara dəliklərin yükü olmur və güman edilirdi ki, ilkin qara dəliklər də elektrik baxımından neytraldırlar. “Biz başqa fərziyyə irəli sürdük. Göstəririk ki, əgər ilkin qara dəlik kiçik qaranlıq elektrik yükü ilə formalaşırsa, model onun son partlayışdan əvvəl müvəqqəti sabitləşməli olduğunu proqnozlaşdırır” - deyə tədqiqatın həmmüəllifi Michael Baker bildirib. Beləliklə, alimlər ilkin qara dəliyin partlayışını potensial olaraq 100 000 ildən bir deyil, 10 ildən bir müşahidə edə bilərlər. “Biz iddia etmirik ki, bu mütləq bu onillikdə baş verəcək, lakin bunun ehtimalı 90%-dir. Artıq bu partlayışları müşahidə etmək üçün texnologiyalara sahib olduğumuza görə, hazır olmalıyıq” - deyə Baker bildirib.
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
İki qara dəliyin birləşməsi Stephen Hawking-in fərziyyəsini təsdiqləyib
İki qara dəliyin birləşməsi Stephen Hawking-in fərziyyəsini təsdiqləyib
Alimlər LIGO-Virgo-KAGRA birgə layihəsinin çərçivəsində tarixdəki ən güclü siqnalı aşkar etdiklərini bildiriblər. Hadisə GW250114 nömrəsini alıb və Roy Kerr ilə Stephen Hawking-in fərziyyələrini təsdiqləyib.
Əldə olunmuş Mars torpaq nümunəsində qədim mikrobların həyat izləri mövcud ola bilər
Əldə olunmuş Mars torpaq nümunəsində qədim mikrobların həyat izləri mövcud ola bilər
NASA hesab edir ki, Perseverance aparatı tərəfindən 2024-cü ilin iyulunda toplanmış Mars torpağı nümunələrindən biri qədim mikrobların həyat izlərini daşıya bilər.
Donuz böyrəklərinin insana transplantasiyası ilə bağlı klinik araşdırmalara start verilir
Donuz böyrəklərinin insana transplantasiyası ilə bağlı klinik araşdırmalara start verilir
Alimlər ksenotransplantasiyada ilk mərhələyə nail olduqlarını bildirdilər - bir insan GMO donuz böyrəyi ilə yarım il müddətdə fəsadsız yaşayır.
Donuz böyrəyini əldə etmiş pasiyent artıq yarım ildir problemsiz yaşayır
Donuz böyrəyini əldə etmiş pasiyent artıq yarım ildir problemsiz yaşayır
İndiyədək donuzların daxili orqanlarının canlı pasiyentlərə transplantasiyası uğurlu olub, lakin qısa müddət sonra ya orqanın təcili çıxarılması əməliyyatı tələb olunub, ya da həkimlər ölüm halını qeydə alıblar.
Çin Yerin asteroidlərdən qorunması texnologiyasını test edəcək
Çin Yerin asteroidlərdən qorunması texnologiyasını test edəcək
Bu il Çin Yerin potensial risklərini azaltmaq və trayektoriyasını dəyişmək məqsədilə asteroidlə toqquşma üzrə nümayiş missiyası həyata keçirməyi planlaşdırır.
Həftənin xəbərləri
