Amerikalı alim fəzanı 3 zaman oxu ilə əvəz etməyi təklif edib
Elm & Texnologiya
23.06.2025
Emil Nəcəfov
Bəs əgər bizim kainat üçölçülü məkan və zamandan ibarət deyilsə, əksinə, hər şey üç ayrı vaxt ölçüsündən yaranırsa? Yeni bir araşdırma kainatın quruluşu ilə bağlı qeyri-adi bir ideya irəli sürür. Ənənəvi olaraq qəbul edilmiş üç məkan və bir zaman ölçüsü əvəzinə, alimlər təklif edirlər ki, əslində kainatın təməlində üç zaman ölçüsü dayanır. Məkan isə bu zaman ölçülərinin xüsusiyyətlərindən yaranan törəmədir. Bu nəzəriyyəni Alyaska Universitetindən fizik Gunther Kletetschka irəli sürüb. O, zamanı tək bir düz xətt kimi deyil, üç müstəqil istiqamətə malik üçölçülü bir sistem kimi təfəkkür etməyi təklif edir.
Model 6 ox üzərində qurulub: Üçü zaman, üçü isə məkana aiddir. Lakin bu nəzəriyyədə əsas rol zamanı təşkil edir, məkan isə yalnız onun nəticəsi kimi meydana gəlir. Kletetschka, hissəciklərin və qüvvələrin məhz üçölçülü zaman məkanında qarşılıqlı təsir göstərdiyi bir riyazi model hazırlayıb. Bu model hissəciklərin real xüsusiyyətlərini, məsələn, onların kütlələrini təkrarlaya bilib. Kletetschka-nın hesablamaları elektronlar, müonlar və kvarklar kimi hissəciklərin kütlələri üçün müşahidə edilən göstəricilərə yaxın nəticələr göstərir. Bu isə onu göstərir ki, nəzəriyyə sadəcə abstrakt deyil, real ölçmələrlə də bağlıdır.
Daha əvvəl zamana əlavə ölçülər əlavə etmək cəhdləri olmuşdu, lakin bu yanaşmalar əsasən nəzəri səviyyədə qalıb və çox vaxt məntiqi problemlərə, məsələn, səbəb-nəticə əlaqələrinin pozulmasına gətirib çıxarırdı. Əvvəlki ideyalardan fərqli olaraq, təklif olunan model hadisələrin hər üç zaman ölçüsündə ardıcıllığını qoruyacaq şəkildə qurulub. Bu, məntiqi paradoksların qarşısını almağa və baş verənlərin ardıcıllığını saxlamağa kömək edir. Bu işin əsas fərqi ondan ibarətdir ki, bu sadəcə bir fərziyyə deyil, konkret proqnozlar verən və xüsusilə hissəciklərlə aparılan təcrübələrdə və kosmologiyada praktik olaraq yoxlana bilən bir nəzəriyyədir.
Mənbə: Interesting Engineering
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Qlobal istiləşmə yuxu apnoesi sindromunu ağırlaşdırır
Qlobal istiləşmə yuxu apnoesi sindromunu ağırlaşdırır
Avstraliyadan olan bir tədqiqat qrupu ilk dəfə olaraq qlobal istiləşmə ilə obstruktiv yuxu apnoesi sindromu - yəni qəfil tənəffüs dayanması - arasında əlaqəni göstərib. Alimlər hesablayıblar ki, gecə saatlarında havanın temperaturunun artması bu sindromun inkişaf riskini 45% artırır.
İnsanların itirdikləri bədən hissələrini bərpa edə biləcəkləri təyin edilib
İnsanların itirdikləri bədən hissələrini bərpa edə biləcəkləri təyin edilib
Alimlər müəyyən ediblər ki, insanların itirilmiş bədən hissələrini yenidən bərpa etmələri üçün lazım olan bütün tərkib hissələri mövcuddur. Bu nəticəyə alimlər bədən hissələrini regenerasiya etmək qabiliyyəti ilə tanınan qeyri-adi amfibiyaları araşdırdıqdan sonra gəliblər.
Voyager-1 zondu gələn il Yerdən 1 işıq günü uzaqlığında olacaq
Voyager-1 zondu gələn il Yerdən 1 işıq günü uzaqlığında olacaq
2026-cı ilin noyabr ayında NASA-nın 1977-ci ildə kosmosa buraxdığı Voyager-1 zondu Yer kürəsindən 1 işıq günü uzaqlığa çatacaq. Bu, işıq sürəti ilə - yəni saniyədə 300 000 kilometr - hərəkət edən, kütləsi olmayan fotonlardan ibarət olan işığın bir yer sutkası ərzində qət etdiyi məsafədir.
Qlobal temperatur 3 il ərzində 1.5 dərəcə Selsidən çox arta bilər
Qlobal temperatur 3 il ərzində 1.5 dərəcə Selsidən çox arta bilər
BBC-nin istinad etdiyi hesabatda 60-dan çox aparıcı iqlimşünas xəbərdarlıq edib ki, əgər qlobal karbon qazı emissiyaları indiki səviyyədə qalarsa, Yer kürəsində temperatur cəmi 3 il ərzində 1.5 dərəcə Selsidən çox arta bilər.
Bulud örtüyünün azalması planetin qlobal temperaturunun qalxmasına səbəb olur
Bulud örtüyünün azalması planetin qlobal temperaturunun qalxmasına səbəb olur
Yeni tədqiqat Yer kürəsinin bulud örtüyünün kəskin şəkildə azalmasını qeydə alıb - alimlər hesab edirlər ki, buludların olmaması onsuz da qaynama həddində olan planetdə rekord temperatur göstəricilərinə səbəb olur.
Həftənin xəbərləri
