Alimlər qurğuşunu qızıla çevirə biliblər
Elm & Texnologiya
13.05.2025
Emil Nəcəfov
17-ci əsr kimyaçıları ucuz qurğuşunu qiymətli qızıla çevirməyi xəyal edirdilər. Lakin protonların sayındakı fərqə görə bu, kimyəvi baxımdan mümkün deyil. Buna baxmayaraq, CERN fizikləri Böyük Adron Kollayderi (BAK) vasitəsilə qurğuşun ionlarını toqquşduraraq transmutasiya həyata keçiriblər. Doğrudur, qurğuşun yalnız ani bir anlıq qızıla çevrilib və bu proses böyük enerji sərfi tələb edib. CERN alimləri kimyaçıların arzusunu reallaşdıraraq, işıq sürətinə yaxın sürətlə hərəkət edən qurğuşun ionlarından ibarət şüaları bir-birinə qarşı yönəldiblər. Bu ionlar birbaşa toqquşmasalar da, yaxın məsafədən keçdikdə onların ətrafındakı güclü elektromaqnit sahəsi enerji impulsu yaradır.
Bu impuls nəticəsində yaxınlaşan qurğuşun nüvəsi üç proton itirir - məhz bu qədər proton fərqi qurğuşunu qızıla çevirir. Nature jurnalının yazdığına görə, ALICE adlı bu təcrübənin nəticələri qurğuşun ionlarının toqquşmalarına dair böyük həcmdə məlumatlar arasında bütün transmutasiya hallarını müəyyən edib. Alimlərin hesablamalarına görə, 2015-2018-ci illər arasında BAK-da ümumilikdə 86 milyard qızıl nüvəsi yaranıb. Bu, təxminən 29 trilyonda 1 qram deməkdir. Bu qızıl nüvələrin əksəriyyəti stabil olmayan və yüksək sürətlə hərəkət edən atomlar idi. Onlar təxminən 1 mikrosaniyə ərzində mövcud olmuş, sonra ya təcrübi avadanlığa çırpılmış, ya da digər hissəciklərə parçalanmışdılar.
Qızıl BAK-də hər dəfə qurğuşun ionlarının şüaları toqquşduqda yaranır. Lakin ALICE təcrübəsi bu prosesi aşkarlamağa yönəlmiş yeganə detektora malik təcrübədir. Alimlərin apardıqları bu təhlil, BAK-da qızıl istehsalının təcrübi yolla müşahidə və təhlil edildiyi ilk sistemli araşdırma olaraq tarixə düşüb. CERN tədqiqatçıları qızıl istehsalı ilə əlavə qazanc mənbəyi kimi məşğul olmağı planlaşdırmırlar. Lakin əgər onlar fotonların nüvələri necə dəyişə bildiyini anlaya bilsələr, bu, BAK-nin məhsuldarlığını artırmağa kömək edəcək. Alimlərin sözlərinə görə, bu cür proseslərin başa düşülməsi şüa axınının keyfiyyətinə və sabitliyinə nəzarət etmək baxımından həlledici əhəmiyyətə malikdir.
Mənbə: Nature.com
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Statistik baxımdan biz artıq yadplanetliləri aşkar etməli idik
Statistik baxımdan biz artıq yadplanetliləri aşkar etməli idik
Texnoloji cəhətdən inkişaf etmiş bir sivilizasiya nəzəri olaraq cəmi bir neçə milyon il ərzində bütün Süd Yolunu kolonizasiya edə bilərdi - bu, kosmik zaman ölçüsündə qısa bir müddətdir.
Məhvolma prosesindəki ulduzun məlumatları musiqiyə çevrilib (VİDEO)
Məhvolma prosesindəki ulduzun məlumatları musiqiyə çevrilib (VİDEO)
NASA bir neçə kosmik teleskop tərəfindən toplanan məlumatlar əsasında yaradılmış üç musiqi kompozisiyasını dərc edib. Yeni səsləndirmələr (sonifikasiya) Chandra kosmik rentgen teleskopu, James Webb kosmik teleskopu və rentgen polarimetriyasını araşdırmaq üçün nəzərdə tutulmuş Imaging X-Ray Polarimetry Explorer (IXPE) kosmik aparatı tərəfindən əldə olunmuş məlumatlardan hazırlanıb.
Marsda səthaltı su 20 km dərinlikdə yerləşə bilər
Marsda səthaltı su 20 km dərinlikdə yerləşə bilər
Geofiziklərdən ibarət beynəlxalq qrup Qırmızı planetin öyrənilməsində mühüm bir irəliləyiş əldə edib. Belə ki, NASA-nın InSight missiyasının seysmometrinin məlumatlarından istifadə edərək alimlər Marsın səthinin 5-20 kilometr dərinliyində geniş bir maye su ehtiyatının mövcudluğunu təsdiqləyiblər.
Səudiyyə Ərəbistanının "The Line" layihəsi regiondakı iqlimi dəyişə bilər
Səudiyyə Ərəbistanının "The Line" layihəsi regiondakı iqlimi dəyişə bilər
Səudiyyə Ərəbistanında regionun iqliminə bilavasitə təsir göstərə biləcək bir neçə irimiqyaslı tikinti layihəsinə start verilib. Bu barədə Financial Times nəşrinin dərc etdiyi müsahibədə bir iqlim mütəxəssisi xəbərdarlıq edib.
Alimlər bədən daxilində orqanizmlərin 3D çapına nail olublar
Alimlər bədən daxilində orqanizmlərin 3D çapına nail olublar
Bir gün həkimlər işləyən orqanların, məsələn, döyünən ürəyin içində birbaşa 3D-plastırlar çap edə biləcək və ya dərmanları bədənin yalnız seçilmiş sahələrinə çatdırmağa başlayacaqlar.
Həftənin xəbərləri
