Təcrübi beyin implantı fikirləri sürətli şəkildə nitqə çevirə bilir
Elm & Texnologiya
02.04.2025
Emil Nəcəfov
Danışmaq qabiliyyətini itirmiş pasientlər, əgər düşünülmüş sözlərin səsli nitqə çevrilməsi üzrə yeni texnologiya kliniki istifadəyə qədər çatdırılarsa, yenidən aktiv nitqi ünsiyyətə qayıda bilərlər. Yeni implant və düşüncə ilə deyilən sözlərin nitqə çevrilməsi üsulu ilə aparılmış təcrübələr ümidverici nəticələr göstərib - bu texnologiya 20 il əvvəl danışmaq qabiliyyətini itirmiş bir pasientə səsini faktiki olaraq qaytara bilib. Yeni implant və beynin nitq mərkəzlərinin aktivliyini tanımaq üçün neyron şəbəkənin öyrədilməsi texnologiyası Kaliforniya Universitetinin Berkli və San-Fransisko (UCSF) kampuslarından olan alimlər tərəfindən hazırlanıb. Platformanın əsas xüsusiyyəti hər 80 millisaniyədə beyin aktivliyini skan etməsidir.
Təklif olunan üsul, bu tip texnologiyalara xas olan narahatedici gecikməni aradan qaldırır. Sistem adətən əvvəlcə beynin aktivliyini tanıyır, sonra isə öyrədilən modeli işə salaraq (adətən) böyük bir mətn fraqmentini analiz edir və yalnız bundan sonra düşüncə ilə deyilmiş nitqi səsləndirir. Bu halda canlı ünsiyyət çətinləşir, çünki danışıq daim fasilələrlə kəsilir. Kaliforniyalı alimlər isə implanta sahib pasientin sözləri düşüncə ilə dediyi anda nitqin dərhal səsləndirilməsinə imkan verən bir həll təklif ediblər. Həmçinin yeni tədqiqatda alimlər modelin öyrədilməsi mərhələsində pasientin səsləri və sözləri tələffüz etməsinə ehtiyacı aradan qaldırıblar. Nitq qabiliyyətini itirmiş hər kəs bunu bacarmadığından, bu mərhələnin çıxarılması texnologiyanın potensial istifadəçilərinin sayını əhəmiyyətli dərəcədə artıra bilər.
Təcrübə 47 yaşlı bir pasientlə aparılıb - o, 30 yaşında xəstəlik səbəbilə danışmaq qabiliyyətini itirib. Neyron şəbəkənin öyrədilməsi prosesində o, təxminən 1000 sözlük lüğətdən ibarət 100 unikal cümləni düşüncə ilə tələffüz edib. Əlavə olaraq, daha kiçik söz toplusundan ibarət olan 50 ifadəyə əsaslanan köməkçi ünsiyyət sxemindən də istifadə olunub. Əvvəlki üsullardan fərqli olaraq, bu yeni prosesdə iştirakçı sözləri səslə tələffüz etməyə çalışmayıb - o, sadəcə cümlələri öz-özünə, düşüncə ilə deyib. Sistem hər iki ünsiyyət formasını uğurla deşifrə edib və dəqiqəyə düşən nitqə çevrilmiş sözlərin orta sayı əvvəlki metodlarla müqayisədə demək olar ki, iki dəfə çox olub.
Proqnozlaşdırma üsulu tətbiq edildikdə isə düşüncələr nitqə alternativ üsullarla müqayisədə 8 dəfə daha sürətli çevrilib. Daha təbii səslənməni təmin etmək üçün pasientin keçmişdə yazılmış səs qeydlərindən istifadə edilib ki, bu da ona demək olar ki, öz səsi ilə danışmağa imkan verib. Daha da maraqlısı odur ki, düşüncələrin tanınması prosesi limitsiz rejimdə - vaxt məhdudiyyəti olmadan işə salındıqda, sistem interfeys tərəfindən öyrədilməmiş beyin aktivliyini belə sözlərə çevirə bilib. Müəlliflər qeyd edirlər ki, bu metod hələ də üzərində işlənilməyə ehtiyac duyur və yalnız bundan sonra onun klinik istifadə üçün uyğun hesab olunması mümkün olacaq.
Mənbə: Science Alert
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
SpaceX-in Crew Dragon kosmik gəmisi mülki ekipajla birlikdə ilk dəfə qütblərə doğru uçuşa yollandı (VİDEO)
SpaceX-in Crew Dragon kosmik gəmisi mülki ekipajla birlikdə ilk dəfə qütblərə doğru uçuşa yollandı (VİDEO)
SpaceX şirkəti Fram2 adlı özəl pilotlu missiyanın həyata keçirilməsinə başlayıb. Bu missiya çərçivəsində Crew Dragon kosmik gəmisi ilk dəfə olaraq tamamilə mülki ekipajla Yer kürəsini qütblər ətrafında dövrə vuraraq qütb orbitinə çıxacaq.
ABŞ-da dünyanın ən balaca uçan robotu hazırlanıb
ABŞ-da dünyanın ən balaca uçan robotu hazırlanıb
Robototexnikanın miniatürləşdirilməsı texnoloji inkişafla məhdudlaşır. Avtonom robot enerji mənbəyi, idarəedici elektronika və hərəkətverici mexanizmlərlə təchiz olunmalıdır ki, bunlar da birlikdə onun çəkisini və ölçülərini müəyyənləşdirir.
Çin səsdən sürətli sərnişin təyyarəsi hazırlayır
Çin səsdən sürətli sərnişin təyyarəsi hazırlayır
Comac şirkəti 2049-cu ilə qədər istismara verilməsi planlaşdırılan C949 adlı səsdən sürətli sərnişin təyyarəsi haqqında ətraflı məlumat yayıb. Bu təyyarə 1.6 Max sürətlə uça biləcək, 11 000 km məsafəni yanacaqdoldurma olmadan qət edəcək və Concorde ilə müqayisədə 20 dəfə daha zəif səs dalğası yaradacaq.
Çinlilər insanabənzər robotlar sahəsində Tesla və Boston Dynamics-i geridə qoymağa hazırdırlar
Çinlilər insanabənzər robotlar sahəsində Tesla və Boston Dynamics-i geridə qoymağa hazırdırlar
ABŞ-da Tesla və Cənubi Koreyalı investor tapan Boston Dynamics startapı insanabənzər robotlar bazarının potensial liderləri hesab olunurlar. Lakin Çin şirkətləri sürətlə qlobal lider statusuna yaxınlaşır və analitiklərin fikrincə, elektrikli avtomobil bazarındakı uğuru insanabənzər robotlar seqmentində də təkrarlamaq üçün bütün imkanlara malikdirlər.
5 ildən sonra kvant texnologiyalarında əsl sıçrayış baş verə bilər
5 ildən sonra kvant texnologiyalarında əsl sıçrayış baş verə bilər
3 ay əvvəl Google şirkəti kvant sistemlərini genişləndirməyin, kvant səhvlərinin sayında ciddi artım olmadan mümkün olduğunu sübut etdi. Bu, 100 minlərlə, hətta milyonlarla kubit tələb edən həqiqətən praktik kvant kompüterinin yaradılması üçün olan maneələri aradan qaldırır.
Həftənin xəbərləri
