Qaranlıq maddə planetləri qızdıra və onların fırlanma sürətini artıra bilər
Elm & Texnologiya
01.04.2025
Emil Nəcəfov
Astronomlar qaranlıq maddənin nə olduğunu bilmirlər, amma onun mövcudluğuna demək olar ki, əmindirlər. Buna qalaktikaların fırlanması, qravitasiya linzalanması və fon radiasiyasının dalğalanmalarının analizi işarə edir. Lakin yeni araşdırmanın müəllifləri onun varlığını aşkar etmək üçün başqa bir yolun da ola biləcəyini iddia edirlər. Çin Elmlər Akademiyasının alimlərinin araşdırması qaranlıq maddənin planetlərin daxilinə nüfuz edə bilməsi ehtimalını izah edən əvvəlki işə əsaslanır. İdeya ondan ibarətdir ki, qaranlıq maddə hissəcikləri planetin cazibə qüvvəsi tərəfindən tutulub saxlanıla bilər.
Bu prosesin fiziki mexanizmi son dərəcə mürəkkəbdir, lakin alimlər planetlərdəki qaranlıq maddənin sıxlığını qiymətləndirməyə çalışaraq bu sahədə araşdırmalar aparırlar. “Planetlər qaranlıq maddənin təsirinin uzunmüddətli detektorları kimi çıxış edirlər, çünki onlar milyardlarla il ərzində ətrafdakı qaranlıq maddə halosu ilə qarşılıqlı əlaqədə olurlar” - deyə müəlliflər qeyd ediblər. “Bu qarşılıqlı təsirlər kumulyativ və müşahidə oluna bilən nəticələrə, məsələn, planetin temperaturunda, fırlanma dinamikasında və atmosfer xüsusiyyətlərində dəyişikliklərə səbəb ola bilər”. Qaranlıq maddə planetin içinə nüfuz etdikdə, ona öz enerjisini ötürür.
Qaranlıq maddə ilə barion maddəsi hissəcikləri adi mənada qarşılıqlı təsirdə olmasalar da, onlar kvant tunelləşməsi və digər oxşar amillər vasitəsilə bir-birinə təsir göstərə bilirlər. Nəticədə planetin fırlanma sürəti artır və temperatur yüksəlir. Bu dəyişikliklər müşahidə oluna bilər və Çin Xalq Respublikasından olan astronomlar komandası bu dəyişiklikləri aşkar etmək üçün bir metod təklif ediblər. Qaranlıq maddə hissəcikləri planetlərə düşdükdə, onlar səpələnmə, tutulma və annihilasiya proseslərinə məruz qalırlar. Onlar səpələndikdə - yəni toqquşduqda - barion maddəsinin hissəciklərinə kinetik enerji ötürürlər ki, bu da istilik şəklində özünü göstərir. Eyni hal onların annihilasiya (yox olma) prosesində də baş verir.
Tədqiqatçılar 55 Cancri d və Epsilon Eridani b daxil olmaqla, alimlər üçün xüsusi maraq kəsb edən 15 təsdiqlənmiş ekzoplanet nümunəsində qaranlıq maddənin tutulmasını modelləşdiriblər. Onlar həmçinin bu modeli Yupiterə və Yerə də tətbiq ediblər. Yerə gəldikdə isə, əgər alimlərin proqnozları düzgün olarsa, qaranlıq maddə və Günəşdən gələn ümumi enerji axını nəticəsində səthin üst atmosferində temperatur təxminən 0.015 K (Kelvin) dərəcə yüz ilə, 0.15 K isə 1000 ilə yüksələcək. Qaranlıq maddənin səbəb olduğu temperatur artımı Yer kürəsinin fırlanma dövrünü təxminən 100 ilə 12 saniyə, 1000 ilə isə 120 saniyə azaldacaq. Qaranlıq enerjinin təbiəti alimlər arasında hələ də mübahisə mövzusudur, lakin ümumi qəbul olunmuş fikrə görə, o, sabit gücə malikdir.
Mənbə: Universe Today
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
Özündə su birləşdirən Yer kürəsinə bənzər ekzoplanet kəşf edilib
Özündə su birləşdirən Yer kürəsinə bənzər ekzoplanet kəşf edilib
Astronomlar “Super Yer” sinfinə aid olan yeni bir planet kəşf ediblər və bu kəşf kainatda diametri Yerin diametrindən iki dəfə böyük olan planetlərin niyə demək olar ki, olmadığını izah etməyə kömək edir.
Çin irimiqyaslı kosmik missiyalar üzərində çalışır
Çin irimiqyaslı kosmik missiyalar üzərində çalışır
Çin uzaq kosmosun araşdırılmasına yönəlmiş, yadplanetli həyat və planetlərdə yaşayış qabiliyyətini araşdırmağı hədəfləyən uzunmüddətli strategiya hazırlayır.
İlk dəfə insan bədəninə donuz qaraciyəri köçürülüb
İlk dəfə insan bədəninə donuz qaraciyəri köçürülüb
Çinli alimlər beyin ölümü keçirmiş bir insanın orqanizmində 10 gün ərzində fəaliyyət göstərmiş uğurlu qaraciyər ksenotransplantasiyası barədə məlumat veriblər.
Donor orqanlar üçün beyinsiz bədənlərin yetişdirilməsi təklif edilib
Donor orqanlar üçün beyinsiz bədənlərin yetişdirilməsi təklif edilib
Süni orqan və bədən hissələrinin yetişdirilməsi ideyası artıq uzun müddətdir ki, mövcuddur və tibbin bir çox sahələrində tətbiq olunur. Lakin son zamanlarda alimlər bu sahəni daha da irəli aparmaq niyyətində olduqlarını bildiriblər - onlar beyni olmayan, tam insanabənzər bədənlərin yetişdirilməsini təklif edirlər.
Alimlər cavan superkütləli qara dəlikləri aşkar ediblər
Alimlər cavan superkütləli qara dəlikləri aşkar ediblər
1 il əvvəl James Webb kosmik teleskopu erkən kainatda “kiçik qırmızı nöqtələr” (Little Red Dots, LRD) adlandırılan yeni obyektlər aşkar etdi. Onlar teleskopun sensorlarında həqiqətən də son dərəcə yüksək qırmızıya sürüşmə ilə görünən nöqtələr kimi qeydə alınmışdı.
Həftənin xəbərləri
