Pentaqon nüvə raket mühərriki layihəsini ləğv edib
Elm & Texnologiya
04.07.2025
Emil Nəcəfov
ABŞ Müdafiə Nazirliyinin Perspektiv Tədqiqat Layihələri İdarəsi (DARPA), 2021-ci ildən NASA ilə birgə üzərində çalışdığı nüvə raket mühərriki layihəsini ləğv edib. Belə mühərriklə təchiz olunmuş DRACO adlı ayətrafı əməliyyatlar üçün nəzərdə tutulan aparat strateji rəqiblər - Rusiya və Çin - qarşısında çəkindirici qüvvə rolunu oynamaq məqsədilə hazırlanırdı. Lakin bu planların həyata keçməsi mümkün olmayacaq. NASA-nın 2026-cı il üçün büdcəsində bu layihənin maliyyələşdirilməsinə vəsait ayrılmayıb. Bu qərar qismən daha ənənəvi sistemlərdə əldə edilən irəliləyişlərlə izah olunur. NASA nüvə mühərrikinin hazırlanmasına 2017-ci ildən başlayıb. Həmin dövrdə ABŞ-da uzaq kosmosun tədqiqinə maraq yenidən artmışdı. 2020-ci ildə layihəyə DARPA da qoşulmuşdu və 2021-ci ildə DARPA ilə NASA birgə şəkildə DRACO layihəsi üzərində işləməyə başlamışdılar.
Layihənin məqsədi, düşmənin strateji hücumlarını kosmosdan idarə olunan sistemlərlə çəkindirmək idi. 2022-ci ilə qədər ilkin planlaşdırma mərhələsi tamamlanmışdı. Nüvə mühərrikinin yaradılması üzrə müqavilə Lockheed Martin müdafiə sənayesi şirkətinə verilmişdi. Gözlənilirdi ki, DRACO orta ölçülü bir kosmik aparat olacaq: hündürlüyü 15 metrdən az, diametri isə 5.4 metrdən kiçik olacaqdı. Onun mühərriki yüksək keyfiyyətli az zənginləşdirilmiş uran əsasında işləyən yanacaqdan istifadə etməli idi. DRACO mühərrikinin spesifik impulsu isə ən azı 700 saniyə olmalı idi. Son vaxtlara qədər layihənin vəziyyəti ilə bağlı demək olar ki, heç bir məlumat verilmirdi. Nəhayət, NASA 2026-cı maliyyə ili üçün ətraflı büdcə təklifi dərc edəndə vəziyyət aydın oldu. Bu sənəddə DRACO layihəsinə ayrılan vəsait sıfır göstərilib. Sənəddə qeyd olunur ki, ayətrafı əməliyyatlar üçün nəzərdə tutulmuş təcrübi raket layihəsinin ləğvi qərarı tərəfdaş qurumun - yəni DARPA-nın - qərarını əks etdirir.
DARPA-nın direktor müavini Rob McHenry bu qərarı belə əsaslandırıb: layihə, ilk növbədə SpaceX sayəsində baş verən buraxılış xərclərindəki kəskin azalmadan əvvəl başlamışdı. Üstəlik, həmin illərdə istilik əsaslı nüvə mühərriki milli təhlükəsizliyin təmin edilməsi baxımından ən yaxşı variant hesab olunurdu. “Bu proqramın icrası zamanı hər iki ilkin fərziyyə tədricən zəifləməyə başladı” - deyə Rob McHenry bildirib. O, əlavə edib ki, buraxılış xərcləri azaldıqca nüvə istilik mühərrikindən əldə edilən effektivlik, bu texnologiyaya nail olmaq üçün tələb olunan böyük elmi-tədqiqat və təcrübi-konstruktor işlərinin (ETTKİ) xərcləri ilə müqayisədə getdikcə daha az sərfəli və investisiya baxımından özünü doğrultmayan görünməyə başladı. İkinci mühüm amil isə sonrakı dövrlərdə aparılan analizlər olub. Bu analizlər göstərib ki, alternativ texnologiya - nüvə elektrik mühərriki qurğusunun (NƏMQ) faydalı iş əmsalı istilik əsaslı nüvə mühərrikindən daha yüksəkdir.
Daha bir səbəb isə nüvə reaktorunun buraxılması ilə bağlı infrastruktur maneələri olub - xüsusən yerüstü sınaqların keçirilməsi ilə bağlı çətinliklər. McHenry etiraf edib: “Proqramın əvvəlində reaktorun buraxılması ilə bağlı risk və problemlərin anlaşılması ehtimal ki, yetərli səviyyədə deyildi”. DARPA agentliyinin DRACO layihəsini ləğv etmək qərarı NASA-nın da öz nüvə mühərriki texnologiyalarından imtina etməyə hazırlaşdığı bir vaxta təsadüf edib. 2026-cı maliyyə ili üçün təqdim olunmuş büdcə təklifində həm nüvə elektrik mühərriki qurğusu (NƏMQ), həm də nüvə raket mühərriki (NRM) layihələrinin maliyyələşdirilməsi tamamilə istisna edilib. Nüvə raket mühərriki Marsa uçuş müddətini, xərcləri və kosmonavtların orqanizminə düşən radiasiya təsirini əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər. Lakin Yer üzündə analoqu olmayan şəraitə dözə biləcək materialların hazırlanması və sınaqdan keçirilməsi hələ də ciddi və mürəkkəb bir vəzifə olaraq qalır.
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
ABŞ Senatı NASA-nın Ay proqramının büdcəsini genişləndirmək istəyir
ABŞ Senatı NASA-nın Ay proqramının büdcəsini genişləndirmək istəyir
ABŞ Senatı NASA-nın 2026-cı il üçün büdcəsinə dair qanun layihəsini təsdiqləyib. Bu layihə “Artemis” Ay proqramına əlavə 10 milyard dollar maliyyə ayrılmasını nəzərdə tutur. Bu qərar Donald Trump administrasiyasının planlarına ziddir.
Google-un məlumat mərkəzləri rekord həddə enerji sərf edirlər
Google-un məlumat mərkəzləri rekord həddə enerji sərf edirlər
Süni zəka əladır. Amma bir nüans var: bu çatlar, şəkil generatorları və axtarış sistemləri elə bil sabah olmayacaqmış kimi elektrik enerjisi sərf edirlər. Bunu Google özü yenicə təsdiqləyib.
Çin 2030-cu ilə qədər ən böyük yarımkeçirici istehsalçısı ola bilər
Çin 2030-cu ilə qədər ən böyük yarımkeçirici istehsalçısı ola bilər
Analitiklərin fikrincə, 2030-cu ilə qədər Çin dünya üzrə yarımkeçirici istehsal gücünün 30%-ni əşkil edəcək və bu sahədə ən böyük istehsal mərkəzinə çevriləcək. 2024-cü ildə ölkədə çip istehsalı 15% artaraq ayda 8.85 milyon lövhəyə çatıb, 2025-ci ildə isə bu göstəricinin 10.1 milyon lövhəyə qədər yüksələcəyi gözlənilir.
Amazon-un anbarlarında artıq 1 milyondan çox robot fəaliyyət göstərir
Amazon-un anbarlarında artıq 1 milyondan çox robot fəaliyyət göstərir
Amazon tarixi bir texnoloji mərhələyə çatıb: onun anbarlarında 1 milyondan çox robot çalışır - bu, təxminən insan sayına bərabərdir. Ümumi 1.56 milyon əməkdaşın fonunda, Amazon-un qlobal çatdırılmalarının təxminən 75%-i artıq avtomatlaşdırılmış sistemlərin iştirakı ilə həyata keçirilir.
NVIDIA GeForce RTX 5070 SUPER videokartı üzərində çalışır
NVIDIA GeForce RTX 5070 SUPER videokartı üzərində çalışır
İnsayderlərin vermiş olduqları məlumata əsasən NVIDIA şirkəti GeForce RTX 50 videokart seriyasının yeni modeli üzərində çalışır.
Həftənin xəbərləri
